| 1 | abanık | Samit kelimesinden çevirme olan "sessiz" teriminin dilbilim bakımından yanlış olduğu bilinmektedir. Esasen sesli ve sessiz kelimeleri voisé ve invoisé terimlerinin tam karşılığıdır. (bk. Sesli ve Sessiz). Bu sesler, yani samitler, söylenirken ses aygıdmda herhangi bir kısmın başka bir kısma abanarak yolu daraltması veya kapamasıyla meydana geldikleri için fizyolojik olay gözönünde tutulup bunlara "abanık" denilmiştir. Bu bakımdan abanıklar DARALTILI (Constricitive) ve KAPANTILI (Occlusive) diye iki sınıfa ayrılır (bk. Daraltılı ve Kapantılı). Abanıklar boğumlanma noktalarına göre de ayrı bir sınıflamaya uğrarlar: AĞIZDIŞI (Eixtrabuccale), AĞIZİÇİ (Intra - buccale) ve AĞIZARDI (Post - buccale) (Bu kelimelere bakınız). Bundan başka dilin boğumlamayı sağlıyan kısmı bakımından bir sınıflama daha yapılıyor. bk. Dilönü, Dilortası ve Dilardı abanığı. |
| 2 | abanık değşilimi | 1. Hint-Avrupa dilindeki kapantılıların Cermencede uğradığı değişiklik, ki ötümlü abanıkların ötümsüz, ötümsüzlerin de üfürtülü olması şeklinde beliren toptan bir gelişmeden ibarettir. 2. Jean Deny Türkçede kelime sonundaki ötümsüz abanıkların açınık alınca ötümlüleşmelerine ve bu gibi kelimelere gelen ek veya takılar başındaki abanıkların ötüm bakımından kelime sonundaki abanığa uymalarına da Mutation adını veriyor. |
| 3 | abanık gövdeli isim çekimi | Sonu abanıkla biten isimlerin çekimi: Ev, ev-i, ev-e... gibi. |
| 4 | abanıklaşma | Bir açınığın veya yarı açınığın abanık değeri aması. |
| 5 | abanıklı baştalık | Bir kelimede ilk sesin abanık olması. |
| 6 | abanıklık | Bir hecenin abanık bakımından hali. |
| 7 | abanıkta soluklama | bk. Soluklama. |
| 8 | abanır almaşımı | bk. Almaşım. |
| 9 | abanır yayılışı | Bir abanığm kendinden önceki veya sonraki abanığa, kendi niteliklerini geçirmesi (bk. Özümleme). |
| 10 | abanırlar dizgesi | Nitelikleri ve birbirine karşı olan ilgileri bakımından bir dildeki abanıkların topu. |
| 11 | abanırlar uyumu | Bir kelimede ayrı yerlerde bulunup sesçe birbirine yakın olan abanıklardan birinin öbürüne uyması Fran. chausson'un dilimizde şoşon olması gibi. |
| 12 | açık açınık | bk. Açmık. |
| 13 | açık girişim | bk. Girişim. |
| 14 | açık hece | bk. Hece. |
| 15 | açık ses | Ses aygıdının epeyce veya büsbütün açılmasıyla çıkan ses. |
| 16 | açık sözdizimi | bk. Kapalı sözdizimi. |
| 17 | açık ton | bk. Ton. |
| 18 | açıklama çoğulu | Biz ve siz çoğul olmakla beraber bazen tek kişi için söylenebildiklerinden, bunların gerçekten çoğul olarak kastedildiğini açıklamak için kullanılan Bizler ve Sizler birer açıklama çoğuludur. |
| 19 | açıklık | Açık denilen seslerin hali. |
| 20 | açılış | Ses çıkarırken ses yolunun açılması ve açılma derecesi. |
| 21 | açılışlı ses | Dışa patlar ses. bk. Dışa patlar. |
| 22 | açınığımsı abanık | bk. Ötümlü abanık. |
| 23 | açınık | Kapantı veya fazla daraltı yapmaksızın dudakların ve ağız içinde dilin aldığı çeşitli durumlarda açık ağızla soluğun dışarıya verilmesinden meydana gelen seslere denir. Açınıklar sürelerine göre UZUN (Longue) ve KISA (Brève), dil ile damak arasındaki yolun genişliğine göre GENİŞ (Large: a, e, o, ö) ve DAR (Etroite: ı, i, u, ü), dudakların düz veya yuvarlak bir şekil aldıklarına göre DÜZ (Non - arrondi: a, e, ı, i,) ve YUVARLAK (Arrondie: o, ö, u, ü), ağzın arkasından veya biraz daha önden çıktıklarına göre de KALIN, ART veya ARTDAMAKSIL (Postérieure ou Vélaire: a, ı, o, u) ve İNCE, ÖN veya DAMAKSIL (Antérieure ou Palatale: e, i, ö, ü) diye ayrılır. Bundan başka acıraklar bazı dillerde YÜKSEK (Haute), ORTA (Moyenne), ALÇAK (Basse), AÇIK (Ouverte), KAPALI (Fermée), GERGİN (Tendue), SALKIN (Re-laehée), DÜZGÜLÜ (Normale), DÜZGÜSÜZ (Anormale), KESKİN (Aigue), AĞIR (Grave), DURU (Claire), PARLAK (Eclatante), KOYU (Sombre) ve DONUK (Terne) diye ele alınır. |
| 24 | açınık görevi | Açınıkların ve bazen seslilerin abanıklar için bir dayanak meydana getirmeleri. Kar kelimesinde a, hem k hem de r için, Kart kelimesindeki r ise t için açınık görevindedirler (bk. ündeş). |
| 25 | açınık gövdeli isim çekimi | Bir açınıkla biten isimlerin çekimi: kapı, ka-pı-yı, kapı-ya... gibi. |
| 26 | açınık kaynaşması | İki veya ikiden fazla açınığın kaynaşıp tek ses halinde çıkması ki silinme, çitişme, toplaşma ve derilme yollarından biriyle olur. Bu kelimelere bakınız. |
| 27 | açınık öğesi | Açınıklara, ikinliklere, üçünlüklere verilen ortak ad. |
| 28 | açınık ses | Üflek seslere karşı olarak açınıklara ve ötümlü abanıklara verilen ad. |
| 29 | açınık yayılışı | Açınık değşiliminin başka bir adı. |
| 30 | açınıkla girşim | Bir girişim açınığı kullanma olayı. |