| 1 | abartma | Azerbaycan Türkçesi: mübaliğä Türkmen Türkçesi: giperbola ~ ulaltma Gagauz Türkçesi: giperbóla Özbek Türkçesi: mubólağa Uygur Türkçesi: mubaliğä Tatar Türkçesi: giperbola Başkurt Türkçesi: giperbola Kmk: giperbola ~ kopduruw Krç.-Malk.: giperbola Nogay Türkçesi: giperbola ~ arttırma Kazak Türkçesi: äsirelew ~ giperbola Kırgız Türkçesi: apırtuu ~ giperbola Alt:: giperbola Hakas Türkçesi: giperbola Tuva Türkçesi: giperbola Şor Türkçesi: giperbola Rusça: giperbola |
| 2 | ablatif hâli | bk. çıkma hâli |
| 3 | açık hece | Azerbaycan Türkçesi: açıg heca Türkmen Türkçesi: açık boğun Gagauz Türkçesi: açık kısım Özbek Türkçesi: όçiq boğin Uygur Türkçesi: oçuq boğum Tatar Türkçesi: açıq icek Başkurt Türkçesi: asıq ijek Kmk: açıkbuwun Krç.-Malk.: açık bölüm Nogay Türkçesi: aşık buwin Kazak Türkçesi: aşık buwinKırgız Türkçesi: açık muun Alt:: açık üye Hakas Türkçesi: açıh uya Tuva Türkçesi: a'jık slog Şor Türkçesi: *ajılık kezek Rusça: otkrıtıy slog |
| 4 | açıklık derecesi | Azerbaycan Türkçesi: genälmä däräcäsi Türkmen Türkçesi: galış derecesi Gagauz Türkçesi:üüseklik derecesi Özbek Türkçesi: kotariliş darajasi ~ keňlik darajasi Uygur Türkçesi: eçilişdäricisi Tatar Türkçesi: kütäreleş däräcäse Başkurt Türkçesi: kütäreleş kimäle (däräjähe) Kmk:göteriliş daracası ~ (awuznu) açılagan daracası Krç.-Malk.: açıklık daracasıNogay Türkçesi: köterîlîs derejesî Kazak Türkçesi: aşıluw därejesi Kırgız Türkçesi: kötörülüü daracası Alt::ködüriliş aayı Hakas Türkçesi: ködîrîm sini Tuva Türkçesi: tıldıň kö'dürlüüşkününüň ça'dazıŞor Türkçesi: *ködürüm şeni Rusça: stepen'pod'yoma |
| 5 | ad | bk. isim |
| 6 | adlandırma | Azerbaycan Türkçesi: adlandırma Türkmen Türkçesi: aatlandırma Gagauz Türkçesi: adlamak ~nominatsiya Özbek Türkçesi: nomlaş Uygur Türkçesi: ataş Tatar Türkçesi: nominatsiya ~ isemläşü Başkurt Türkçesi: atama ~ nominatsiya Kmk: at koymaklık Krç.-Malk.: nominatsiya ~ at beriw ~ at ataw Nogay Türkçesi: ataw ~ nominatsiya Kazak Türkçesi: nominatsiya ~ ataw ~ ataluw ~ at koyuw Kırgız Türkçesi: atoo ~ nominatsiya Alt:: nominatsiya Hakas Türkçesi: nominatsiya Tuva Türkçesi: at péeri Şor Türkçesi: *nominatsiya, *adalçatkam Rusça: nominatsiya |
| 7 | ağız sesi | Azerbaycan Türkçesi: ağız säsi Türkmen Türkçesi: ağız sesi Gagauz Türkçesi: aazlı ses ~ aaz sesi Özbek Türkçesi: *όğiz tόvuşi Uygur Türkçesi: eğiz tavuşi Tat: awız awazı ~ söyläm awazı Başkurt Türkçesi: awışönö Kmk: awuz ses Krç.-Malk.: awuzda kuralgan tawuş Nogay Türkçesi: awız sesîKazak Türkçesi: awız dıbısı ~ awız joldı dıbış Kırgız Türkçesi: oozçul tıbış Alt: oos tabış Hakas Türkçesi: aas tapsaa Tuva Türkçesi: aas ünü Şor Türkçesi: *aksı üni Rusça: rotovoy zvuk |
| 8 | ağızlaşma | Azerbaycan Türkçesi: burun säsinin ağız säsinä çevrilmäsiTürkmen Türkçesi: ovaazlaşmaGag.: denazalizatsiya ~ burnusuzlaşmakÖzbek Türkçesi: *όğizlaşişUygur Türkçesi: (B.Uyg.)eğizlişiş ~ (D.Uyg.) dimağ tavuşliriniň eğiz tavuşliriğa aylanişi (ötüşi) Tat:borın awazınıň awız awazina üzgärüweBaşkurt Türkçesi: tanaw önönöň awızlaşıwıKmk: *burun sesni awuz sesge aylanmagı Krç.-Malk.: buran tawuşlanı awuz tawuşlağa aylanıwuNogay Türkçesi: burın seslerdîň awız seslerine dönüwîKazak Türkçesi: murın dıbısınıň awız dıbısına aynaluwı Kırgız Türkçesi: murunçuldun oozçul tıbışka ötüüsüAlt:: tumçuk tabış oos tabışka köçöriHakas Türkçesi: purun tapsaanıň aas tapsaana aylanızı Tuva Türkçesi: tumçuk-pile adáar ünnerniň aás-pile adár ünerje şilçiri Şor Türkçesi: *purnu üninin aksılançatkanı Rusça: prevraşçeniye nosovogo v rotovoye |
| 9 | aittik eki | Azerbaycan Türkçesi: mänsubiyyät şäkilçisi Türkmen Türkçesi: degişlilik goşulması ~ yöňkemegoşulması Gagauz Türkçesi: saabilik afiksi Özbek Türkçesi: qaraşlilik qoşimçasi Uygur Türkçesi: orun-bälgä keliş qoşumcisi ~ tävälik qoşumçisi Tat: tartım quşimçasi Başkurt Türkçesi: eyälekyalğawı Kmk: mülk koşumca Krç.-Malk.: iyelik affiks ~ iyelik calgawNogay Türkçesi: tartım kosımşası Kazak Türkçesi: täweldik jalgaw Kırgız Türkçesi: taandık müçö Alt: menziner kojulta Hakas Türkçesi: tartılgı forma hozımı Tuva Türkçesi: -gı, -gi, -ki, -kiço'gaadılga ko'jumaa Şor Türkçesi: tartım forma affiksı (kojundalı) Rusça: affiksprinadlejnosti |
| 10 | akıcı ünsüz | Azerbaycan Türkçesi: sonor samit Türkmen Türkçesi: sonorlı çekimsizler Gagauz Türkçesi: sonorkonson Özbek Türkçesi: sonor undόş Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) ünlük tavuş ~ (D.Uyg.) aqma-dimağ tavuşi Tat: sonor tartıq ~ sonant Başkurt Türkçesi: sonor tartınqı Kmk: köptawuşlu tutuk Krç.-Malk.: sıydam kısık tawuş ~ sonornıy Nogay Türkçesi: tegîs tartık ~ sonor tartıgı Kazak Türkçesi: ündü dawıssız Kırgız Türkçesi: murunçul ünsüz Alt:: tumçuktabıjı Hakas Türkçesi: purun ün çohtarı Tuva Türkçesi: ayáar a'jık eves ün Şor Türkçesi: şuuk çoksoglasnıy Rusça: sonornıy soglasnıy |
| 11 | akraba diller | Azerbaycan Türkçesi: gohum dillär Türkmen Türkçesi: garmdaş diller Gagauz Türkçesi: senselädillär ~ akraba dillär Özbek Türkçesi: garindoş tillar Uygur Türkçesi: tuğqan tillar Tat: qardäştellär Başkurt Türkçesi: qärzäş teldär Kmk: kardaş tiller Krç.-Malk.: cuwuk tilleNogay Türkçesi: kardaş tîller ~ yakın (yuwık) tîller Kazak Türkçesi: tuwıstas tilder Kırgız Türkçesi: tekteştilder Alt:: karındaş tilder Hakas Türkçesi: çagın tiller - tugan tîller Tuva Türkçesi: törel tıldarŞor Türkçesi: *karındaş tiller Rusça: rodstvennıye yazıki |
| 12 | akrabalık adları | Azerbaycan Türkçesi: gohumlug bildirän adlar Türkmen Türkçesi: garındaşlıkbildiryään aatlar Gagauz Türkçesi: senselelik terminneri ~ akrabalık terminneri Özbek Türkçesi: garindáşlik bildiruvçi átlar Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) qerindasliq atalğuliri ~ (D.Uyg.)tuğqançiliq atalğuliri Başkurt Türkçesi: qärzäşlek atamaları Kmk: *kardaşlık bildiregensözler Krç.-Malk.: cuwukluk magananı cürütgen atla Nogay Türkçesi: kardaş-kawımlıkterminlerî ~ kardaşlık terminlerî Kazak Türkçesi: tuwıstık baylanıstardı bildiretin atawlar ~ tuwıstık atawlar Kırgız Türkçesi: tuugandıktı bildirgen terminder Alt:: kandaş kolbunı körgüzer söstör Hakas Türkçesi: tugan-çagın attarı Tuva Türkçesi: törel hamaarılgalarileredir söster Şor Türkçesi: *karındaş paglamları körgüsçatkan söster Rusça: imena,oboznaçayuşçiye rodstvenmye svyazi |
| 13 | akustik | Azerbaycan Türkçesi: hava axını Türkmen Türkçesi: akustik Gagauz Türkçesi: akustika Özbek Türkçesi: akustikaUygur Türkçesi: akustika Tatar Türkçesi: akustika Başkurt Türkçesi: akustika Kmk: akustika Krç.-Malk.:akustika Nogay Türkçesi: akustika Kazak Türkçesi: akustika Kırgız Türkçesi: akustika Alt:: akustikaHakas Türkçesi: akustika Tuva Türkçesi: akustika Şor Türkçesi: akustikaRusça: akustika |
| 14 | akuzatif hâli | bk. yükleme hâli |
| 15 | alfabe | Azerbaycan Türkçesi: älifba Türkmen Türkçesi: elipbiy Gagauz Türkçesi: alfavit ~ alfabet Özbek Türkçesi: alifboUygur Türkçesi: elipbä Tatar Türkçesi: élifba Başkurt Türkçesi: alfavit Kmk: alipba ~ alfavit Krç.-Malk.:alfavit Nogay Türkçesi: elîppe Kazak Türkçesi: alfavit ~ älipbiy Kırgız Türkçesi: alfavit Alt: alfavit ~tanmalık Hakas Türkçesi: alfavit Tuva Türkçesi: alfavit Şor Türkçesi: alfavitRusça: alfavit |
| 16 | alıntı | bk. ödünç |
| 17 | alofon ~ değişken ses ~ bir sesin varyantları | Azerbaycan Türkçesi: allofon Türkmen Türkçesi: birsesin variantları Gagauz Türkçesi: alofon ~ fonema variantı Özbek Türkçesi: allofon Uygur Türkçesi: allofon Tat: allofon Başkurt Türkçesi: allofon Kmk: allofon Krç.-Malk.: allofonNogay Türkçesi: allofon Kazak Türkçesi: allofon ~ fonema variantı Kırgız Türkçesi: allofon Alt: allofon ~fonemanın varianttarı Hakas Türkçesi: allofon Tuva Türkçesi: allofon Şor Türkçesi: allofon Rusça: allofon |
| 18 | alomorf ~ değişken şekil ~ bir şeklin varyantları | Azerbaycan Türkçesi: allomorfTürkmen Türkçesi: bir formanıň variantları Gagauz Türkçesi: alomorf Özbek Türkçesi: allomorf Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) allomorf ~ (D.Uyg.) morfemaniň variyanti Tatar Türkçesi: allomorf Başkurt Türkçesi: allomorf Kmk: allomorf Krç.-Malk.: allomorf Nogay Türkçesi: allomorf Kazak Türkçesi: allomorf Kırgız Türkçesi: allomorf Alt:: allomorf Hakas Türkçesi: allomorf Tuva Türkçesi: allomorfŞor Türkçesi: allomorf Rusça: allomorf |
| 19 | alt çene | Azerbaycan Türkçesi: alt çänä Türkmen Türkçesi: aşakı eňek Gagauz Türkçesi: alt çena Özbek Türkçesi: pastiki cağUygur Türkçesi: astinqi iňäk Tatar Türkçesi: askı teş kaznası Başkurt Türkçesi: aşqı yaňaq Kmk: tüp çeneKrç.-Malk.: tüp cayak süyek Nogay Türkçesi: tömengî yak Kazak Türkçesi: tömeňgi jak - astıngıjak Kırgız Türkçesi: astınkı caak Alt:: altığı t'aak ~ altındagı t'aak söögi Hakas Türkçesi: altmdagı naah söögî Tuva Türkçesi: a'ldu çaak söögü ~ segel Şor Türkçesi: altıngı naak söögüRusça: nijnyaya çelyust' |
| 20 | alt dudak | Azerbaycan Türkçesi: alt dodag Türkmen Türkçesi: aşakı doodak Gagauz Türkçesi: alt dudak Özbek Türkçesi: pastiki lab Uygur Türkçesi: astinqi lâv Tat: askı iren Başkurt Türkçesi: aşqı iren Kmk: tüp erinKrç.-Malk.: tüp erin Nogay Türkçesi: tömengî (astı) erîn Kazak Türkçesi: astrňgı erin Kırgız Türkçesi: astıňkı erin Alt:: altıgı erin ~ aldındagı erin Hakas Türkçesi: altındagı irîn Tuva Türkçesi: adakkıerin Şor Türkçesi: altıngı emi Rusça: nijnyaya guba |
| 21 | ana cümle ~ temel cümle | Azerbaycan Türkçesi: baş cümlä Türkmen Türkçesi: baş sözlem Gagauz Türkçesi: başcümlä Özbek Türkçesi: bόş gap Uygur Türkçesi: baş cümlä Tatar Türkçesi: baş cömlé Başkurt Türkçesi: baş höylämKmk: baş cumla Krç.-Malk.: baş aytım Nogay Türkçesi: bas yıyma Kazak Türkçesi: basıňkısöylem Kırgız Türkçesi: baş süylöm Alt:: tös ermek Hakas Türkçesi: öön predlojeniye Tuva Türkçesi: kol tomak Şor Türkçesi: *öön erbek Rusça: glavnoye predlojeniye |
| 22 | ana dil ~ proto dil | Azerbaycan Türkçesi: kök dil Türkmen Türkçesi: ene dili Gagauz Türkçesi: evelki dil ~protodil Özbek Türkçesi: όna til Uygur Türkçesi: ana til ~ proto til Tatar Türkçesi: baba tel Başkurt Türkçesi: nigeştel Kmk: bırıngı ata-babalanı tili Krç.-Malk.: buruňu til Nogay Türkçesi: asıl ana tîlî ~proto tîl Kazak Türkçesi: ata tîl Kırgız Türkçesi: prototil ~ bayırkı til Alt: adalar tili Hakas Türkçesi: adatîlî ~ îce tîlî Tuva Türkçesi: ündezin tıl Şor Türkçesi: *ene tili Rusça: yazık-mat' ~ prayazık- |
| 23 | anadili | Azerbaycan Türkçesi: ana dili Türkmen Türkçesi: ene dili Gagauz Türkçesi: anadili Özbek Türkçesi: όna tili Uygur Türkçesi: ana tili Tatar Türkçesi: tuygan tel ~ ana tele Başkurt Türkçesi: tuğan tel ~ äsä tele Kmk: ana tilKrç.-Malk.: ana til Nogay Türkçesi: ana tîlî Kazak Türkçesi: ana tili Kırgız Türkçesi: ene tili Alt: töröl tilHakas Türkçesi: pos tîlî ~ töreen tîl Tuva Türkçesi: t'öreen tıl Şor Türkçesi: tugan tili Rusça: rodnoyyazık |
| 24 | anlam | Azerbaycan Türkçesi: mäna ~ anlam Türkmen Türkçesi: maanı Gagauz Türkçesi: maana Özbek Türkçesi: ma'nόUygur Türkçesi: mäna Tat: mégné Başkurt Türkçesi: mägänä Kmk: ma'na Krç.-Malk.: maganaNogay Türkçesi: mäneKazak Türkçesi: magmaKırgız Türkçesi: maaniAlt:: uçurıHakas Türkçesi: pîldîrîg ~ tuza Tuva Türkçesi: u'tka Şor Türkçesi: *uňnam Rusça: znaçeniye |
| 25 | anlam bilimci | Azerbaycan Türkçesi: semasiolog Türkmen Türkçesi: semasiolog Gagauz Türkçesi: semasiologÖzbek Türkçesi: semasiolog Uygur Türkçesi: manini takşürgüçi alim ~ semasiolog Tatar Türkçesi: semasiolog Başkurt Türkçesi: semasiolog Kmk: semasiolog Krç.-Malk.: semasiologNogay Türkçesi: semasiolog Kazak Türkçesi: semasiolog Kırgız Türkçesi: semasiolog Alt:: semasiologHakas Türkçesi: semasiolog Tuva Türkçesi: semasiolog Şor Türkçesi: semasiolog Rusça: semasiolog |
| 26 | anlam bilimi | Azerbaycan Türkçesi: semantika Türkmen Türkçesi: semantika Gagauz Türkçesi: semantika ~semasiologiya ~ söz maanası bilimi Özbek Türkçesi: semantika ~ mazmuniyet Uygur Türkçesi: söz mânisi häqqidä ilim ~ semantika Tatar Türkçesi: semantika Başkurt Türkçesi: semantika Kmk:semantika Krç.-Malk.: semantika Nogay Türkçesi: semantika Kazak Türkçesi: semantika ~semasiologiya Kırgız Türkçesi: semantika ~ semasiologiya Alt:: semantika ~ uçunHakas Türkçesi: semantika ~ pîldîrîg Tuva Türkçesi: semantika ~ u'tka tu'gayında pilig ~ ertemŞor Türkçesi: semantika Rusça: semantika, semasiologiya |
| 27 | anlamdaş ~ eş anlamlı | Azerbaycan Türkçesi: sinonim Türkmen Türkçesi: sinonim ~ maanıdaş Gagauz Türkçesi:sinonim ~ birämaanalı laflar ~ birmaanalı sözlär Özbek Türkçesi: sinonim ~ ma'nόdόşUygur Türkçesi: mnidaş sözlär Tatar Türkçesi: sinonim Başkurt Türkçesi: sinonim Kmk: sinonim ~ birma'nalı söz Krç.-Malk.: sinonim ~ cuwuk maganalı sözle ~ birça maganalısözle Nogay Türkçesi: sinonim ~ bîr mänelî Kazak Türkçesi: sinonim Kırgız Türkçesi: sinonim Alt::sinonim ~ uçun tüňey söstör Hakas Türkçesi: sinonim ~ pîldîrîglerî tööy söster ~pîldîrîglerî çagın söster Tuva Türkçesi: sinonim Şor Türkçesi: *sinonim Rusça: sinonim |
| 28 | aracı dil | Azerbaycan Türkçesi: vasitäçi dil Türkmen Türkçesi: aaralık dil Gagauz Türkçesi: ara dili ~ aracı dilÖzbek Türkçesi: vόsitaçi til Uygur Türkçesi: vasitä tili Tatar Türkçesi: aradaşçı tel Başkurt Türkçesi: aralıq tel Kmk:aracı til Krç.-Malk.: ortak til ~ aracı til Nogay Türkçesi: ara tîl Kazak Türkçesi: aralık til Kırgız Türkçesi: aracı til Alt:: ortok boluşçı til Hakas Türkçesi: ara tîl Tuva Türkçesi: harılzaakçı tıl Şor Türkçesi: *arazı til Rusça: yazık-posrednik - |
| 29 | argo | Azerbaycan Türkçesi: argo Türkmen Türkçesi: argo Gagauz Türkçesi: argo Özbek Türkçesi: argo Uygur Türkçesi: argo Tatar Türkçesi: argo Başkurt Türkçesi: argo Kmk: argo Krç.-Malk.: argo Nogay Türkçesi: argo Kazak Türkçesi: argoKırgız Türkçesi: argo Alt:: argo Hakas Türkçesi: argo Tuva Türkçesi: argo Şor Türkçesi: argo Rusça: argo |
| 30 | arkaik | bk. eski |